Dis ti polo mundo adiante!

Que o que se fai nas aulas non interesa fóra delas? Dis ti!
Que o galego non serve para andar polo mundo? Dis ti!

As linguas minorizadas do contorno. O aragonés.

Comezamos o noso percorrido por Galicia, onde se fala o galego; seguimos por Asturias falando o asturiano, logo polo País Vasco, un dos territorios do éuscaro ou vasco; pasamos tamén por Aragón e ao norte desta comunidade consérvase o aragonés; e continuamos por Cataluña co catalán.
Todas estas son linguas minorizadas.

ARAGONÉS

Fálase nos vales pirenaicos do norte de Aragón, é de familia románica e ten 50.000 falantes, pero non ten un status oficial.
A súa historia. Ata o século XIV avanza a reconquista cara ó sur, mais a partir de entón a progresiva dependencia política de Castela (definitiva tras os Decretos de Nueva Planta de Felipe V) fixo que fose progresivamente desprazado polo español. Malia esta situación, na década de 1970 naceu o actual movemento de reivindicación do aragonés, que non só pretende conservalo como lingua falada viva, senón que tamén o quere converter nunha lingua apta para todas as funcións. Hoxe en día, sen cobertura legal nin apoio institucional, padece un proceso de hibridación co español.

Aquí está unha mostra da cultura aragonesa: CHARRANDO

As linguas minorizadas tamén teñen dereito, por iso están as leis, para que recuperen o uso social e créanse festivais pola lingua, reivindícase a súa presenza no cine...

Estas linguas son unha riqueza moi importante para os seus respectivos países porque son un símbolo de identificación cultural.

Ímosche presentar o camiño por onde podes coñecer as linguas minorizadas dende Galicia ata Bruxelas. As linguas son: galego, falado por 2.500.000 falantes, asturiano, falado por 150.00-500.000 falantes (en Asturias, no oeste de León e na zona de Miranda, en Portugal), éuscaro, falado por 600.000 falantes (no País Vasco, Navarra e País Vasco-francés), aragonés, falado por 23.000 falantes (en Aragón), catalán, falado por 8.000.000 falantes (en Cataluña, Valencia e Illas Baleares, fundamentalmente) e, por último, occitano, falado por 1.000.000-3.000.000 falantes (no Sur de Francia).

Centrámonos na lingua asturiana, que é a máis próxima ao galego.
O asturiano naceu no século X e axiña tivo que convivir co castelán. Así, o asturleonés foise dialectalizando. Desde o século XVII, principalmente en Asturias, tivo un certo cultivo literario. Hoxe é Asturias o territorio de lingua leonesa onde hai máis falantes e onde se conserva unha vitalidade máis grande. Estes factores determinaron que na década de 1970 nacera aló o actual movemento de reivindicación lingüística.

O asturiano comeza a ter certa importancia na web; para apreciala, podemos consultar a páxina Asturies.com.

Recomendamos visitar estes territorios porque así seguramente entendamos mellor que a diversidade lingüística é unha vantaxe.

O camiño das linguas

O percorrido escollido pasa por: Galicia, onde se fala galego; logo atravesa por Asturias, León e parte de Portugal, onde se fala asturiano; despois polo País Basco e Nafarroa, onde se fala eusquera; en Aragón fálase aragonés; en Cataluña, Illas Baleares e Andorra fálase catalán; entón imos ata o sudoeste de Francia e Lleida, onde se practica o occitano ou provenzal.

Escollemos este percorrido porque é o máis adecuado para a xente que non coñece España e Francia nin as súas linguas.

Recoméndase revisar a historia da lingua galega:Falouse o galego como única lingua en Galiza ata a final da Idade Media, mais a partir do século XIV introduciuse o castelán coa nobreza vida de Castela. Os textos escritos en galego foron diminuíndo ata case desaparecer. Foi nesa época tamén cando se diferenza totalmente o galego e o portugués. O galego volveu a tomar forza co romanticismo ata chegar a normalización da lingua no século actual.

Hoxe en día o galego avanza na súa normalización pero aínda lle falta camiño. O galego perde falantes da xente nova, segue sendo a lingua maioritaria en Galicia.

A presenza do galego na rede é cada vez maior, como mostra esta páxina: A nosa terra.

A diversidade lingüística debe entenderse coma unha vantaxe, permite coñecer o mundo dende diferentes puntos de vista. Saber diferentes linguas é signo de intelectualidade.Visitando estes lugares aprendemos a valorar as linguas.

O mapa das Linguas

-Imos facer unha ruta pola que amosaremos as distintas linguas minorizadas que podemos encontrar no noso contorno-

- Comezamos en Galicia, onde se fala o galego. O número de falantes do noso idioma é de 2.500.000. Posúe recoñecemento legal e social, mais non recupera falantes.

- Continuamos en Asturias, a lingua é o asturiano. Podemos encontrar información sobre o asturiano en Asturies.com . Está en vías de extinción, conta con poucos falantes. Tamén se fala nunha comarca de Portugal. Dende o século XVII tivo un certo cultivo literario. Asturias é o terrritorio de lingua leonesa onde hai máis falantes e onde se conserva unha vitalidade máis grande. Estes factores determinaron que na década de 1970 nacera aló o actal movemento de reivindicación lingüística.

- Seguimos no País Vasco, no que se fala o éuscaro (eusquera, vasco ou basco). Posúe recoñecemento social e legal.

- A continuación chegamos a Aragón, e ao norte desta comunidade podemos sentir o aragonés. Non ten recoñecemento legal e está en vías de extinción.

- Logo encontrámonos coa lingua catalá, en Cataluña. Con suficiente grao de protección, consta de 8.000.000 de falantes.

- De seguido atopámonos coa lingua occitana, no sueste de Francia. En Lleida coñécese como o aranés.

Se queres realizar esta emocionante ruta terás sobre todo que ter alegría e interese por aprender a diversidade lingüística que hai na Península Ibérica e parte de Francia.

Paseo polo basco

Para comezar o noso percorrido polos territorios das linguas minorizadas, recomendámosche dar un pequeno rodeo para pasar polo norte de Portugal, en concreto por un pequeno pobo no que se fala mirandés (variante do asturiano). Despois debes dirixirte cara a León e Asturias, onde se fala astur-leonés. Despois diríxeste ó país vasco, onde se fala euskera. Logo vas por Aragón, ondeos seus habitantes falan o aragonés. Máis tarde diso, diríxeste cara ó oeste para chegar a Cataluña, onde o seu idioma é o catalán, ó chegar á fronteira con Francia fálase o occitano.

Agora imos presentar o vasco debido ás súas peculiaridades lingüísticas, para comezar, a presenza do vasco na rede está representada por medios de comunicación como Berria.
Cabe destacar do vasco que non ten parentesco con ningunha das linguas faladas na Europa e é a máis antiga de todas elas, de feito existe desde a Prehistoria. Fai tempo, a área de fala do Éuskaro era moito máis ampla, pero foi recuando co tempo. De feito, fai 150 anos, o éuskaro era falado por máis da metade do país, agora non pasa do 25%, debido sobre todo á castelanización dos medios e das escolas.

Recomendámosche para rematar que acudas a algún festival ou proxección cinematográfica nunha destas linguas minoritarias porque sempre é interesante coñecer linguas e culturas novas.

A aula na rede

Aínda que son poucos os resultados do traballo na aula que se colgan neste blogue, o voso labor vai tamén creando rede. Dous ricos fíos: podgalego e Caderno de lingua. O noso agradecemento, non? E a vontade de tecer máis.

Non é necesario saír de España para descubrir múltiples linguas e culturas.

De feito, en España, o castelán convive con outras linguas como o galego, o asturiano, o vasco, o aragonés, o catalán e o aranés (variante do occitano).

Cada unha destas linguas ten as súas propias normas e o seu territorio non coincide coas fronteiras políticas.

Son linguas minorizadas. Algunhas están moi protexidas como o catalán (fálase en Cataluña, Valencia, Illas Baleares e Andorra). Outras teñen un grao de protección limitada como o galego (fálase en Galicia e nalgunhas franxas de Asturias e León), o vasco (fálase en Euskalherria, no estado español, e Iparralde, no estado francés). As demais atópanse en perigo, xa que non contan con recoñecemento legal e o número de falantes é moi baixo, é o caso do asturiano (fálase en Asturias, unha franxa de León e Zamora e unha comarca de Portugal), aragonés (fálase nos vales pirenaicos do norte de Aragón) e o occitano.

Para comprender a situación na que se atopan estas linguas, poñemos como exemplo o galego.

Na Idade Media, o galego, vivía nunha situación de normalidade. Utilizábase tanto no oral como na escrita. Dende mediados do século XIV ata a metade do XVI, a escrita en galego diminuíu ata case desaparecer. No século XIX prodúcese o rexurdimento, etapa na que se procura a normalización da lingua. Na actualidade o galego conta con 2.500.000 falantes e posúe recoñecemento legal e social mais este número está en descenso.

Para apreciar o valor de estarmos nun estado plurilingüe debemos ver estas linguas como unha riqueza e non un problema.

Percorrido Galicia-Bruxelas. O mellor percorrido para viaxar ata Bruxelas e coñece-las linguas minorizadas é o seguinte: -Primeiro por Galicia, onde se fala o galego (2.500.000 falantes). -Logo chégase a Asturias, onde se fala o astur-leonés (150.000-500.000 falantes).
-Para continuar atravesámo-lo País Vasco, onde se fala eusquera (600.000 falantes).
-O seguinte lugar polo que pasaremos é Aragón, onde se utiliza o aragonés (23.000 falantes).
-Despois chegamos a Cataluña, onde se usa o catalán (8.000.000 falantes).
-Finalmente imos chegar ó norte de Cataluña e ó sueste de Francia; aquí emprégase o occitano (1.000.000-3.000.000 falantes). É unha lingua en perigo e sen recoñecemento legal, pero si é recoñecida en Lleida como o aranés. O occitano consolidouse na Baixa Idade Media como lingua administrativa. Os primeiros textos en occitano son do século XI. A partir da protección que lle outorgou o Estatuto de Cataluña. Vén consolidándose no val do Arán ata chegar a cooficialidade, conxuntamente co catalán e o castelán.

A diversidade lingüística permite coñecer outras formas de entender o mundo, por iso, anímate a coñecer as linguas que se falan nestes lugares. Así, podemos aumentar a nosa competencia lingüística.

CAMIÑO DENDE GALICIA A BRUXELAS ATENDENDO ÁS LINGUAS MINORIZADAS

O noso percorrido para chegar a Bruxelas comeza en Galicia, onde se fala o galego. O galego ten uns 2.500.000 falantes que van diminuíndo coas novas xeracións. Aínda así, ten un

O seguinte lugar polo que pasaremos será Asturias. Aquí fálase o asturiano, tamén chamado leonés. Ten entre 150.000 e 500.000 falantes. Esta lingua ten poucos falantes, polo que está en vías de extinción. Ademais, non é unha lingua oficial.

Seguindo o noso camiño atopamos o País Basco. Nesta comunidade fálase o éuscaro, tamén chamado eusquera e basco. Malia que é unha comunidade pequena, ten un recoñecemento legal e o respaldo das institucións e da sociedade. Ten uns 600.000 falantes. O éuscaro non ten parentesco con ningunhas das linguas faladas en Europa. Esta lingua, que é a máis antiga de todas elas, xa existiu en tempos prehistóricos. A área do Euskaro foi recuando ó longo dos séculos, inclusive dentro dos límites do País Basco. Hoxe, a pesar dos esforzos dos últimos anos para a promoción desta lingua, o número dos que a falan non pasa do 25%. Este recuamento produciuse pola imposición do castelán ou do francés nas escolas e nos servizos públicos, a inmigración, etc.

Despois de pasar polo País Basco chegamos a Aragón. Aquí fálase unha lingua con 23.000 falantes, o aragonés, que está en vías de extinción. Non ten recoñecemento legal.

Preto de chegar ó remate da viaxe, atopamos o catalán, unha lingua falada en Cataluña, Valencia, Illas Baleares, Andorra, Catalunya Nord (Francia), Carxé (Murcia) e Alguer (Sicilia). Ten entre 8.000.000 e 9.000.000 de falantes. É unha lingua cooficial e ten un goberno autónomo que o impulsa. Está ben apoiada por institucións e sociedade.

No remate do camiño encóntrase o occitano. Ten entre 1.000.000 e 3.000.000 de falantes. Fálase en toda a zona do sueste se Francia. Está en perigo: non ten recoñecemento legal e ten pouca vitalidade. recoñecemento legal e social, cun grao de protección limitado. Si é recoñecida, co nome de aranés, en Lleida.


Ó longo desta viaxe encontrarás moitas linguas o que é positivo, xa que demostra que existe unha gran riqueza lingüística. Esperamos que a nosa información poida servirche de axuda.